از جمله اصلی‌ترین وظایف قانونی جهت زوجه که بر مبنای عقد ازدواج ایجاد می‌گردد، تمکین از زوج می‌باشد؛ که این تمکین در دو نوع تمکین عام و تمکین خاص معنا پیدا خواهد کرد.
تمکین عام یعنی تقبل مدیریت خانواده از طریق زوج می‌باشد؛ و تمکین خاص حاضر بر رابطه‌ی زناشویی میان زوجین می‌باشد.
با توجه به اهمیت تمکین زوجه در زندگی مشترک و پیش‌بینی این تکالیف در قانون، این سوال عنوان می‌گردد که آیا چنانچه زن از تمکین شوهر خود امتناع کند باز هم زن می‌تواند از همسرش طلاق بگیرد؛ یا عدم تمکین از جانب زوجه موجب ساقط شدن حق طلاق او خواهد شد؟
حامد امیری بهترین وکیل خانواده در اصفهان ضمن پاسخ به سوالات مذکور، همچنین تعریف تمکین و انواع آن در نظر دارد در این مقاله به این سوال که اگر زن تمکین نکند می‌تواند طلاق بگیرد؛ همچنین به بررسی عدم تمکین و استفاده از حق طلاق خلع بپردازد پاسخ دهد.
آیا تمکین از شوهر امری مطلق و همیشگی است؟
در قانون موضوعاتی مورد پیش‌بینی قرار گرفته است که با وجود آن‌ها، زوجه می‌تواند براساس حکم قانون از تمکین شوهر خویش امتناع نماید.
دلیل موجه عدم تمکین زوجه از زوج را می‌توان به مواردی همچون ابتلای زوج به بیماری‌های جنسی و مقاربتی، عذر شرعی یا بیمار بودن زوجه به‌منظور تمکین خاص، همچنین ایجاد خسارت بدنی، مالی یا شرافتی برای زوجه چنانچه با زوج در یکجا زندگی کند، اشاره نمود.
در حالی که به زوجه حق تعیین سکونت داده شده باشد، زوجه این اختیار را دارد که در خانه مشترک با شوهرش زندگی نکند که این عدم تمکین موجه می‌باشد؛ و چنانچه زوجه براساس قانون بخواهد از حق حبس در عقد نکاح بهره ببرد، می‌تواند از تمکین عام و خاص از زوج خود خودداری نماید.
شایان ذکر است که تمکین نکردن زوجه آثار حقوقی مهمی را دربر می‌گیرد؛ برای مثال چنانچه زوجه تمکین نکند، حق نفقه وی ساقط می‌شود؛ مگر به یکی از این دلایل موجهی که در موارد فوق به آن اشاره شد، عدم تمکین نموده باشد.
چنانچه زوجه به دلیل ایجاد عسر و حرج یا همان محنت و رنج فراوان عدم تمکین نموده باشد و در حقیقت زوج موجبات این عدم تمکین زوجه را فراهم کرده باشد، نمی‌توان گفت که زوجه حق طلاق نخواهد داشت.
ولی چنانچه عدم تمکین تنها از سر لجبازی یا مسائل دیگری بوده و زوجه عذر موجهی جهت عدم تمکین نداشته باشد، قاضی بر طلاق زوجه حکم صادر نمی‌کند؛
نکته حائز اهمیت دیگری که در خصوص طلاق از جانب زوجه درصورت عدم تمکین وجود خواهد داشت این است که زوجه همیشه به این خاطر که امکان طلاق از شوهر خویش را داشته باشد، می‌بایست دلیل موجهی به قاضی ارائه دهد؛ مثلاً شوهر نفقه نپردازد، زندگی مشترک با زوجه خود را رها نموده و غایب شده است، از شروط دوازده‌گانه ضمن عقد نکاحیه تخطی نموده و یا اینکه زوجه براساس شرط ضمن عقد، حق طلاق را اخذ کرده باشد.
چنانچه زن تمکین نکند می‌تواند تقاضای طلاق عسر و حرج نماید ؟
از جمله موارد مهمی که حامد امیری بهترین وکیل مرد در اصفهان به آن اشاره می کند ، زوجه با استناد به آن می‌تواند حق طلاق داشته باشد، ثابت نمودن عسر و حرج یا سختی و مشقت غیر متعارف طی زندگی مشترک می‌باشد.
به‌موجب ماده 1130 قانون مدنی مقرر داشته است:
« در صورتی که دوام زندگی زناشویی موجب عسر و حرج زن باشد، وی می‌تواند به دادگاه مراجعه و تقاضای طلاق کند.» اگر عسر و حرج نزد قاضی اثبات گردد، قاضی می‌تواند زوج را مجبور به طلاق کند و چنانچه اجبار زوج به طلاق نتیجه بخش نباشد، زوجه به امر قاضی طلاق داده می‌شود؛ و دیگر به اجازه شوهر نیازی نیست.
در دنباله‌ی این ماده مصادیقی از عسر و حرج زوجه نیز ذکر گردیده است که از جمله آن‌ها به شرح ذیل می‌باشد:
- ترک زندگی مشترک توسط زوج حداقل به مدت 6 ماه متوالی یا پشت سر هم، یا 9 ماه غیر متوالی یا با فاصله در طول یک سال، بدون داشتن دلیل موجه.
- داشتن اعتیاد به یکی از انواع مواد مخدر و یا مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی لطمه وارد نماید و الزام شوهر به ترک اعتیاد در مدتی که به تشخیص پزشک لازم است، امکان‌پذیر نباشد.
- شوهر به موجب حکم قطعی دادگاه به حبس بیشتر از 5 سال محکوم شده باشد.
- شوهر به‌صورت مستمر با زوجه خود سوءمعاشرت و سوءرفتار داشته باشد و یا اقدام به ضرب و شتم زن کرده و این وضعیت برای زن قابل تحمل نباشد.
- مرد به یکی از بیماری‌های صعب‌العلاج مبتلا شده باشد به نحوی که زندگی مشترک مختل بشود و همچنین سایر مواردی که عرفا برای زن سختی غیر قابل تحمل برای ادامه زندگی مشترک ایجاد می‌کنند.
قاعدتاً زمانی که زوجه از شوهر خود تمکین نمی‌کند و لقب زن ناشزه دارد، نمی‌تواند به آسانی با استناد به عسر و حرج خویش جدا شود.
در حقیقت چنانچه عدم تمکین زن ناشزه با تکیه بر دلایل موجه و قانونی انجام نشده باشد، این امکان را ندارد که ضمن عدم تمکین تقاضای طلاق عسر و حرج نماید؛ زیرا در اصل زندگی مشترکی با شوهر خویش نداشته است که در آن زندگی سختی و مشقت غیر قابل تحملی را تجربه کرده باشد.
اغلب در دادگاه ثابت نمودن عسر و حرج به‌وسیله زوجه‌ای که تمکین نمی‌کند، از جانب قاضی با دشواری‌های زیادی روبه رو می‌باشد؛ و به همین دلیل توصیه شده است که زوجه ابتدا از شوهر خویش تمکین نموده و بعد طی زندگی مشترک به یکی از مصادیق عسر و حرج استناد نماید؛ تا با اثبات آن بتواند طلاق بگیرد.
البته چنانچه عسر و حرج زوجه واقعی باشد و ادامه زندگی مشترک و تمکین از زوج بنابه دلیل موجهی غیر ممکن باشد، مثلاً زمانی که زوج، همسر خویس را کتک زده و وی را از منزل بیرون کرده و زوجه در یک منزل با وی زندگی نمی‌کند، زوجه درصورت وجود عدم تمکین نیر می‌تواند، با استناد به این عسر و حرج جدا شود.
چنانچه زن تمکین نکند می‌تواند از حق طلاق خلع استفاده نماید؟
بهترین وکیل طلاق اصفهان اضافه می کند که زوجه به این جهت که بتواند از همسر خویش طلاق بگیرد، می‌بایست با استناد به دلایل موجه قانونی، که اعم از روش‌های طلاق از جانب زوجه، می‌توان به شروط دوازده‌گانه طلاق یا همان شروط ضمن عقد ازدواج قید شده در سند نکاحیه، پرداخت نکردن نفقه از جانب زوج، غایب بودن طولانی مدت زوج و نیز ثابت نمودن عسر و حرج نام برد. چنانچه زوجه به یکی از دلایل مذکور نتواند استناد کند، اصولا نمی‌تواند طلاق بگیرد؛ چراکه بر اساس قانون حق طلاق با مرد می‌باشد.
تنها راهی که در این حالت وجود دارد این است که زوجه، به‌عنوان فدیه مبلغی به شوهر خود پرداخت کند تا وی را به طلاق راضی کند؛ این نوع طلاق از منظر قانون به‌عنوان طلاق خلع شناخته می‌شود.
به موجب ماده 1146 قانون مدنی:
« طلاق خلع به طلاقی گفته می‌شود که زن به دلیل کراهت یا تنفر فراوانی که از شوهرش دارد، در مقابل مالی که به شوهر می‌بخشد، از او طلاق بگیرد.» مالی که زوجه در طلاق خلع به شوهر خویش می‌دهد تا برای طلاق رضایت او را جلب نماید، می‌تواند معادل مهریه، کمتر از مهریه و یا حتی بیشتر از آن باشد؛
همچنین زوج این حق را دارد که این مال را دریافت نماید و زوجه را طلاق خلع بدهد و یا می‌تواند قبول نکند و طلاق ندهد. همان‌گونه که مشخص است، به‌منظور طلاق خلع زوجه می‌بایست با پرداختن مال یا بخشیدن مهریه زوج را به طلاق راضی نماید و این کاملا بسته به خواست زوج می‌باشد که با چه میزان مال به طلاق همسر خویش راضی شود.
طلاق خلع اصولا منوط به عدم تمکین زوجه نیست. به عبارتی دیگر چنانچه تمکین صورت نگیرد، زوجه ناشزه می‌تواند همچنان از شوهر خود طلاق خلع بگیرد.
زیرا فرض در طلاق خلع این می‌باشد که زوجه از همسر خویش بیزاری و نفرت شدید داشته باشد و عدم تمکین زوجه از شوهر خویش امری طبیعی است.
بنابراین حتی چنانچه نسبت به همسر خود عدم تمکین کرده باشد و این امر نزد قاضی به اثبات رسیده باشد، مغایر با طلاق عسر و حرج، همچنان می‌تواند از حق طلاق خلع استفاده نماید و تمکین نکردن از شوهر مانع از طلاق نیست.
کلام آخر
چنانچه زوجه به دلیل ایجاد عسر و حرج یا همان محنت و رنج فراوان عدم تمکین نموده باشد و در حقیقت زوج موجبات این عدم تمکین زوجه را فراهم کرده باشد، نمی‌توان گفت که زوجه حق طلاق نخواهد داشت.
اگر عسر و حرج نزد قاضی اثبات گردد، قاضی می‌تواند زوج را مجبور به طلاق کند و چنانچه اجبار زوج به طلاق نتیجه بخش نباشد، زوجه به امر قاضی طلاق داده می‌شود؛ و دیگر به اجازه شوهر نیازی نیست.
عدم تمکین زوجه جهت طلاق عسر و حرج مشکل ساز خواهد بود؛ چون‌که که قاعدتاً تا زمانی که زوجه تمکین نکرده باشد، پس با عسر و حرج مواجه نمی‌گردد و اثبات آن سخت می‌باشد. لیکن عدم تمکین زوجه منوط به طلاق خلع نیست؛ و زوجه حتی در صورت ثابت شدن عدم تمکین می‌تواند از حق طلاق خلع استفاده کند.
